SPOŁECZNA INSPEKCJA PRACY
W 2015 roku w zakładzie w Siewierzu swoją działalność zapoczątkowała Społeczna Inspekcja Pracy. Początkowo był to jeden SIP, natomiast ze względu na cheć poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy w 2018 roku w zakładzie w Siewierzu struktury społecznej inspekcji pracy powiększyły się do 14 inspektorów. Niestety w zakładach w Oławie i Radomsku nie funkcjonują społeczni inspektorzy pracy.
Jakie obowiązki i prawa ma społeczny inspektor pracy (SIP)
Funkcja społecznego inspektora pracy (SIP) to funkcja dająca wielkie możliwości pracownikowi ale również dająca wielką odpowiedzialność za innych pracowników w zakładzie pracy. Funkcjonowanie społecznego inspektora pracy w zakładach reguluje ustawa z 24.06.1983r. o społecznej inspekcji pracy ( Dz. U. nr 35 poz. 163 z póżn. zm.). Szczegółowe zadania społecznych inspektorów pracy określa art. 4 w/w ustawy. Można określić, że społeczni inspektorzy pracy realizują swoje zadania ustawowe koncentrują się na trzech blokach zadań ;
W zakresie bezpieczeństwa pracy - eliminowanie zagrożeń, które są przyczyną wypadków i chorób zawodowych, przestrzeganie wymogów technologicznych, wyposażenie maszyn i urządzeń w osłony i urządzenia zabezpieczające, wyposażenie pracowników w sprawny sprzęt ochrony osobistej, przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bhp.
W zakresie higieny pracy – zapewnienie pracownikom norm higienicznych, w szczególności dot. substancji szkodliwych, zapylenia, hałasu itp., zapewnienie pracownikom odpowiednich pomieszczeń higieniczno-sanitarnych.
W zakresie prawnej ochrony pracy – kontrola przestrzegania przepisów o czasie pracy, ochrony pracy kobiet, świadczeń pieniężnych z tytuł wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
Dla wzmocnienia rangi i pozycji Społecznego inspektora pracy wprowadzono nowelizację kodeksu pracy z dnia 02.06.1996r (Dz.U. nr 23, poz. 141 z pożń.zm; art. 18 /5/ §1 w art. 207 §2 ust. 4 oraz w art. 237 / 12 §1 i §2. ). Rozwinięcie niektórych postanowień ustawowych zawarte zostało w uchwale rady państwa z 06.07.1983r. w sprawie wytycznych do działalności społecznych inspektorów pracy ( M.P. Nr 23 poz. 128) Ponadto pewne uregulowania w tym temacie mieszczą się również w ustawie z 23.05.1991r o związkach zawodowych ( Dz. U. 01 nr 79, poz. 854 z poźn. zm.)
1. Społeczny Inspektor Pracy – kto to taki?
Z samej nazwy wynika, iż społeczna inspekcja pracy jest „służbą społeczną” pełnioną przez pracowników mająca na celu zapewnienie przez pracodawców bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz ochronę uprawnień pracowniczych określonych w przepisach prawa pracy. Ta służba ma reprezentować interesy wszystkich pracowników w zakładach pracy bez względu na ich przynależność związkową i zgodnie z art. 4 i 23 ustawy o związkach zawodowych jest kierowana przez Zakładowe Organizacje Związkowe. Społeczną inspekcje mogą tworzyć zakładowy inspektor pracy działający na terenie całego zakładu, który może współpracować z wydziałowymi, oddziałowymi lub grupowymi społecznymi inspektorami pracy. Zakładowe organizacje związkowe dostosowują organizacje społecznej inspekcji pracy do potrzeb wynikających ze struktury zakładu.
2. Kto wybiera społecznego inspektora pracy?
Organizatorem wyborów SIP są wyłącznie związki zawodowe, które powinny opracować i uchwalić regulamin wyborów SIP w jednostkach w których działa kilka związków zawodowych. Niezbędne jest wspólne uzgodnienie regulaminu i ich przeprowadzenie.
3. Jakie warunki powinien posiadać kandydat na SIP?
Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawie o SIP – społecznym inspektorem pracy może być pracownik danego zakładu pracy, który jest członkiem związku zawodowego i nie zajmuje stanowiska kierownika w zakładzie pracy lub stanowiska kierowniczego bezpośrednio podlegającego kierownikowi zakładu pracy.
Zakładowe organizacje związkowe mogą postanowić, że SIP może być również pracownik zakładu pracy nie będący członkiem związku zawodowego.
SIP powinien posiadać niezbędne znajomości zagadnień wchodzących w działania społecznej inspekcji pracy.
Zakładowy SIP – powinien posiadać 5 letni staż w branży do której zakład należy i co najmniej 2 letni staż pracy w danym zakładzie, a oddziałowy lub grupowy inspektor pracy co najmniej 2 letni staż pracy w tej branży i co najmniej 1 rok stażu pracy w zakładzie.
Społecznego Inspektora wybierają i odwołują pracownicy zakładu pracy (art. 6 ust. 1 ustawy o SIP) . SIP wybiera się na okres 4 lat.
4. Jakie prawa i obowiązki posiada SIP?
W rozdziale 3 ustawy o SIP zawarte są uprawnienia i zasady postepowania społecznych inspektorów pracy.
SIP ma wiele uprawnień do których należą:
inspektor pracy ma prawo wstępu w każdym czasie do pomieszczeń i urządzeń zakładu pracy dla wykonania swych zadań określonych w art. 4 tej ustawy
Prawo żądania informacji oraz okazywania dokumentów niezbędnych dla wykonywania funkcji kontrolnych tj. kontroli stanu budynków, maszyn, urządzeń technicznych i sanitarnych
Prawo występowania o natychmiastowe usuniecie bezpośrednich zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników
Prawo wydawania zaleceń w tym szczególności wstrzymania pracy urządzenia lub określonych robót
Prawo wpisywania uwag pracownikom
Prawo zwracania uwagi pracownikom w przypadku naruszania obowiązujących przepisów i zasad bhp
Prawo występowania o odsunięcie pracownika od pracy w przypadku braku wymaganych uprawnień kwalifikacyjnych niezbędnych do obsługi urządzeń, czy też braku orzeczenia lekarskiego dopuszczającego do wykonywania pracy
Udział w zespołach powypadkowych ( jak strony równoprawnej, członek komisji powypadkowej) ustalających okoliczności i przyczyny wypadku przy pracy
Prawo wnioskowania do inspektora pracy PIP o przeprowadzenie kontroli
Prawo wnioskowania do inspektora pracy o wszczęcie postepowania w sprawach o wykroczenie przeciwko prawą pracownika
udział w dokonywanych przez zakład pracy analizach przyczyn postepowania wypadków przy pracy, chorób zawodowych i innych schorzeniach spowodowanych warunkami pracy
prawo uczestniczenia w kontrolach prowadzonych przez PIP
prawo czuwania nad wykonaniem decyzji i zaleceń organów nadzoru i kontroli warunków pracy, a w razie ich nie wykonania powiadomienie tych organów
prawo uczestnictwa jako wiceprzewodniczący w pracach Komisji BHP
uczestniczyć w przeprowadzaniu społecznych przeglądów warunków pracy
prawo opiniowania projektów planów poprawy warunków pracy i planów rehabilitacji zawodowej oraz kontrolowanie ich realizacji
Jak ważną funkcją jest funkcja SIP może świadczyć fakt, że utrudnianie społecznemu inspektorowi jego pracy tj. realizacji wymienionych praw i uprawnień jest traktowane jako utrudnianie działalności SIP co jest wykroczeniem określonym w art. 22 ust. 1 ustawy o SIP.
Ustawa stanowi że, kto działając w imieniu zakładu pracy narusza przepisy ustawy o SIP, a w szczególności uniemożliwia działalność SIP lub nie wykonuje zalecenia SIP podlega karze grzywny do 2500 zł.
Również pracodawca musi liczyć się z opinią SIP. Ustawa pokazuje, że pracodawca jest zobowiązany zapewnić dla SIP:
odpowiednie warunki lokalowe dla indywidualnej pracy SIP, jak i dla jego ogólnej działalność (tj. spotkania, szkolenia itp.),
korzystanie z odpowiednich publikacji i czasopism z dziedziny bhp oraz prawa pracy,
udostępnić dokumentacje dotyczącą działania SIP,
pokryć koszty związane z działaniem SIP w tym koszty materiałów piśmiennych, szkolenia SIP, delegację związane z udziałem w szkoleniach, naradach i konferencjach, oraz zlecone przez SIP pomiary środowiska pracy i ekspertyzy.
Funkcja ta jest funkcją społeczną i w zasadzie pracownik powinien wykonywać prace społecznego inspektora po za godzinami pracy. Jednakże w razie konieczności wykonania swoich czynności w godzinach pracy lub uczestnictwa w naradach i szkoleniach SIP zachowuje prawo do wynagrodzenia, a w razie znacznego obciążenia zadaniami kierownik zakładu pracy na wniosek zakładowych organizacji związkowych może ustalić miesięczne wynagrodzenie zryczałtowane do wysokości nie przekraczającej wynagrodzenia za 30 godzin pracy pracownika pełniącego role SIP, a maksymalnie do 60 godzin pracy w szczególnych uzasadnionych przypadkach.
Warto również zaznaczyć, że SIP współdziała z PIP i innymi organami nadzoru i kontroli warunków pracy na podstawie art. 17 ustawy o SIP. Ponadto zgodnie z art. 21 ustawy o SIP państwowa Inspekcja sanitarna, Urząd dozoru technicznego oraz inne organy nadzoru i kontroli warunków pracy obowiązane są udzielać społecznej inspekcji pracy pomocy w wykonywaniu jej zadań. Wspólnym celem związków zawodowych i PIP zwiększenie skuteczności działań podejmowanych w zakresie poprawy warunków pracy oraz podnoszenie efektywności społecznej kontroli w tym zakresie.